Deze familie bestaat in onze contreien uit één geslacht, namelijk Viooltje of Viola. Het zijn kruiden met verspreid aan de stengels staande bladeren. Deze bladeren hebben heel opvallende en vaak grote steunblaadjes, waardoor de bladeren divers van vorm kunnen zijn. Sommige soorten hebben een wortelstokachtig ondergronds reserve orgaan en daardoor vormen deze soorten kleine ‘vaste’ planten. Andere hebben bovengrondse liggende stengels, zogenaamde stolonen, en aan deze stolonen ontstaan op de knopen nieuwe jonge planten, waardoor er matten gevormd worden.

De bloemen zijn tweezijdig symmetrisch en tweeslachtig. De vijf kelkbladen hebben naar achteren uitstekende delen, die van vorm kunnen verschillen. De vijf kroonbladen kunnen op twee manieren geplaatst zijn: vier kroonbladen wijzen naar boven en één naar beneden, of twee kroonbladen wijzen naar boven en drie naar beneden. Aanvankelijk bedekken de helmknoppen als een muts het vruchtbeginsel, maar als het pollen of stuifmeel weg is valt het mutsje af en komt het stempel tevoorschijn en kan er bestuiving plaatsvinden. Insecten worden aangetrokken door de nectar die in een spoor, een uitzakking van een kroonblad, is opgeborgen. Het bovenstandig vruchtbeginsel groeit dan uit tot een doosvrucht.

Opmerkelijk zijn nog de twee piepkleine steelblaadjes aan de bloemsteel.