Video Determinatie

Gehoornde klaverzuring - Oxalis corniculata

Gehoornde klaverzuring, Oxalis corniculata, is goed te herkennen aan de typische bladvorm en de geel tot oranje-gele bloemen. De typische doosvruchten staan recht omhoog, waarbij de steel van de vrucht in Z-vorm terug gebogen is. De klaver-achtige bruingroene bladeren kennen twee standen: bij helder droog weer staan de deelblaadjes in één vlak maar bij somber of regenachtig weer en 's nachts vouwen ze samen zodat ze in de zogenaamde slaapstand komen te staan. Gehoornde klaverzuring staat vaak in je eigen tuin en op stenige ondergrond. In de warmere stedelijke omgeving kleuren de bladeren naar rood.

Klik op een foto voor kenmerk met uitleg:
Verspreidingskaart
Ecologische parameters

Naast de Witte klaverzuring kennen we drie Klaverzuringsoorten met gele bloemen. Gehoornde klaverzuring, Oxalis corniculata L., uit de Klaverzuringfamilie is een één- tot meerjarige soort, die je steeds meer in de stedelijke omgeving kunt vinden. Het is een echte stadsplant aan het worden. Vaak zelfs vlak voor je huisdeur waar de soort kan groeien tussen de stoeptegels of stenen in je tuin.

Het zijn op de stenige of andere bodem kruipende laagblijvende planten, die kunnen wortelen op de stengelknopen. In tegenstelling tot de Stijve klaverzuring, ook met gele bloemen, heeft de Gehoornde klaverzuring geen wortelknolletjes. De stengels, maar ook de bladstelen en bloemstelen, de bladranden, steunblaadjes zijn allemaal behaard. De haren zijn meestal afstaand in alle richtingen, maar ook hier en daar aanliggend.

De drietallig samengestelde bladeren staan verspreid aan de stengels. Op de aanhechtingsplaats van de bladsteel aan de stengel staan twee kleine enigszins naar buiten puntige steunblaadjes. Om deze te kunnen zien is het aan te bevelen een loep te gebruiken. Daar is trouwens ook het scharnier te vinden dat een rol speelt bij de beweeglijkheid van de bladstelen. De bladeren zijn verder ook als oneven geveerd te beschouwen: er zijn drie deelblaadjes die hartvormig zijn en over hun lengte as kunnen vouwen. Ook hebben deze deelblaadjes boven aan de bladsteel een scharnier, waardoor ze kunnen samenvouwen. Samengevouwen noemen we dat de slaapstand van de bladeren. Deze stand nemen ze in bij donkerte en bewolkt en/of regenachtig weer. De kleur van de bladeren is donkergroen tot bruingroen. Langs de gave bladrand staat eveneens een reeks haren. We noemen dit een gewimperde bladrand.

De bloemen staan met een klein aantal, twee, drie of vier, bij elkaar in een armbloemig bijscherm. De kroonbladen zijn geel tot soms oranjegeel en de buitenrand is enigszins bochtig uitgerand. Je ziet dat als een flauwe inkeping. De vijf kelkslippen zijn half zo lang als de kroonbladen. Binnen de bloem staan 10 meeldraden: vijf staan er voor de kroonbladen en de andere vijf voor de kelkbladen. Het bovenstandig vruchtbeginsel groeit na bestuiving en bevruchting uit tot een vijfhokkige doosvrucht. Op die doosvrucht staan de resten van de vijf stijlen. Ook zie je duidelijk de vijf ribben, die de vijfhokkigheid aanduiden. De doosvrucht is dicht bezet met hele kleine haren, die je met een loep kunt zien. De zaden, ongeveer 1 mm groot, binnen de doosvrucht zijn bij rijpheid bruin van kleur en ze hebben een regelmatig patroon van richels over de zaadhuid. De doosvrucht heeft wel enige gelijkenis met de snavels van de ooivaarsbekken.

Opvallend is hoe de stelen van de doosvrucht zich buigen: de steel buigt terug, waarbij de doosvrucht rechtop blijft staan: bloemsteel, stelen van de doosvruchten en de doosvruchten samen vormen een soort Z-figuur.

MM_140812

Hoofdgroep:
Plantenfamilie:
Plantengeslacht:
Klaverzuring - Oxalis
Plantvorm:
kruid
Plantgrootte:
0.05 - 0.25 meter
Bloeiperiode:
Bloemkleuren:
geel, oranje
Bloeiwijze:
bijscherm
Bloemvormen:
regelmatig, trechtervormig
Bloemtype:
tweeslachtig
Bloembladen:
5 kelkslippen, 5 kroonbladen
Meeldraden:
10 meeldraden
Vruchtbeginsel:
bovenstandig
Stijlen:
5
Stempels:
5
Vrucht:
doosvrucht
Zaden:
-
Stengels:
rood aangelopen, behaard, rond
Schors:
-
Bladstand:
verspreid
Bladvormen:
oneven geveerd, hartvormig, drietallig, samengesteld
Bladranden:
gaaf, gewimperd
Ondergronds deel:
penvormige hoofdwortel met bijwortels
Plantengemeenschappen:

Het oorspronkelijk areaal van de Gehoornde klaverzuring is het zuiden van Europa. Het is in tegenstelling tot de Stijve klaverzuring die in 1658 uit Amerika in Oxford in de Botanische tuin is aangeplant en zich van daar uit heeft verspreid, een echte Europese soort. Hoewel de plant aanvankelijk gekweekt werd om randen van perken in tuinen en parken op te vullen, verspreidt de soort zich nu zelfstandig in tuinen, op stenige stoepen en wordt soms zelfs als erg hinderlijk gezien. De standplaats varieert derhalve van open vochtige en voedselrijke grond in tuinen, moestuinen en bouwland tot stenige plekken, waar voldoende vocht en meststoffen te vinden zijn.

Op 3 mei ontving Flora van Nederland de melding dat in Noordwijk een nieuwe kruipende Klaverzuringsoort gedetermineerd is en wel Oxalis exilis. Interessant is of deze soort zich daar definitief vestigt en zich eventueel uitbreidt naar andere plekken (mededeling van de heer Sipke Gonggrijp).

De plantensoort 'Gehoornde klaverzuring' komt voor in de volgende plantenassociaties:

Donkerrode bladeren
In de stedelijke omgeving, die warmer is en vaak ook hogere lichtintensiteiten kent, tref je vaak planten aan met donkerrode bladeren. Inmiddels weten we dat dit een evolutionaire aanpassing is aan de meer stressveroorzakende stedelijke milieuomstandigheden. Deze vorm van stadsevolutie is vastgesteld door Japanse onderzoekers.

Andere Klaverzuringen
Verwarring met zowel Stijve klaverzuring en Knobbelklaverzuring treedt nogal eens op. Dat komt niet alleen doordat de drie soorten veel op elkaar lijken, zowel wat de bladvorm als de bloemkleur betreft, maar ook doordat de groeiplaatsen erg overeenkomen. De variëteit met bruinachtige bladeren ( O. corniculata var. purpurea) wordt veel gebruikt als perkrandplant. Maar vandaar kan ze zich vaak ongebreideld uitbreiden over en tussen stoeptegels en stenen.

Literaire inspiratie:
Hoe de ontdekking van Gehoornde klaverzuring tot inspiratie leidt is hieronder weergegeven. De schrijver is Ids Vlieg. Ids, dank je wel voor deze bijdrage aan Flora van Nederland.

Gehoornde klaverzuring
 
Je zaait je gulzige zaden
in kieren en in naden.
Ongegeneerd op mijn terras,
ik wist niet dat jij dat was.
 
De zon schijnt  tussen je klaverhartjes,
bloeiend in vijf gele partjes.
Tja, je bent een zogenaamd onkruid,
toch zie je er lief en aantrekkelijk uit.
 
Ik ben in het ongewisse,
mag je blijven, wil ik je missen?
Zal ik je citroenklaver proeven
of eerder het zoet dan zuur behoeven?
 
Bij mij zitten  je wortels diep,
onder de tegels in het geniep.
Groeit fanatiek en zonder sturing.
Wat moet ik met "mijn" gehoornde klaverzuring?
 
Zij die het kunnen weten
zeggen dat je bent te eten.
Of ik dat doe is zeer de vraag,
want ik zit nu al met je in de maag......
 
Ids Vlieg

Voor meer uitgebreide informatie over de relaties met andere organismen, het milieu en de ecologie van de Gehoornde klaverzuring verwijzen wij naar Weeda, E.J. et al., (1988) Nederlandse oecologische Flora. Wilde planten en hun relaties. Deel 3: 7.

Het determineren op wetenschappelijke basis kan gebeuren met behulp van Meijden, R. van der (2005) Heukels' Flora van Nederland, 23ste druk: 354. Of met de nieuwe 24ste druk van deze flora: Duistermaat, L. (2020) Heukels' Flora van Nederland: 410.

Een andere gemakkelijke determinatie is mogelijk met Heijmans, E., Heinsius, H.W. en Thijsse, Jac.P. (1983) Geïllustreerde flora van Nederland, 22ste druk: 588.

BioNieuws, 27 oktober 2023: pp 5.

Uitspraak (accenten) van de wetenschappelijke naam: Oxalis corniculáta.