Aan de opvallende met veel stekels bezette vruchten herken je Akkerboterbloem. De slanke planten hebben smalle driedelige bladeren. De bloemen hebben lichtgele kroonbladen en de kelkslippen liggen onder tegen de kroonbladen aan. De bloemstelen zijn glad en niet geribd.
De eenjarige Akkerboterbloem, Ranunculus arvensis, uit de Ranonkelfamilie of Ranunculaceae, is een middelhoge, rechtopstaande slanke plant.
De bladeren bestaan uit smalle deelblaadjes, die weer opgedeeld kunnen zijn in slippen. De bloemen staan op ronde niet geribde bloemstelen, ze hebben kleine kelkslippen die tegen de kroonbladen aanliggen en dus niet zijn teruggeslagen, zoals we dat bij de Knolboterbloem kennen. Heel opvallend zijn de vruchten die gekromd zijn en een lange min of meer rechte snavel hebben. Opvallend zijn de vele grote en soms kromme stekels die op de vruchten zitten. Daarmee blijven ze gemakkelijk hangen in de vacht van langslopende beesten en worden op die manier verspreid.
Akkerboterbloem is goed aangepast aan de graanakkers waarin ze thuis is. Het is dan ook een echte volger van de landbouwende mens, maar tegenwoordig nauwelijks nog te vinden door de intensieve manier waarop meestal landbouw gepleegd wordt.
MM_250531
Het oorspronkelijk leefgebied of areaal van Akkerboterbloem is het gebied rond de Middellandse Zee en vandaaruit tot in het noorden van India. In Europa bereikt de soort het westen en midden van dit werelddeel. Dit akkerkruid, of zoals het vroeger genoemd werd akkeronkruid, vind je in Nederland bijna uitsluitend nog in Zuid-Limburg op akkers op löss en kalkbodems. Maar je moet wel uitkijken naar akkers die in of nabij natuurgebieden liggen waar niet gewerkt wordt met kustmest, mest of gewasbeschermingsmiddelen. De soort is verdwenen van de meeste akkers als gevolg van de intensieve landbouw en veeteelt, die ook in Zuid-Limburg schering en inslag is geworden.
Is vanaf 2017 beschermd door de wet natuurbescherming. Het is een van de akkerkruiden die in speciaal door bioboeren of natuurbeschermingsorganisaties in stand gehouden graanakkers, wordt beschermd.
Meer informatie over de ecologie van de Akkerboterbloem en de relaties met andere organismen en het milieu is te vinden in Weeda, E.J. et al., (1985) Nederlandse oecologische Flora. Wilde planten en hun relaties. Deel 1: 239-240.
Het determineren op wetenschappelijke basis kan gebeuren met behulp van Meijden, R. van der (2005) Heukels' Flora van Nederland, 23ste druk: 256. Of met de nieuwe 24ste druk van deze flora: Duistermaat, H.(Leni) (2020) Heukels' Flora van Nederland: 313.
Een andere gemakkelijke determinatie is mogelijk met Heijmans, E., Heinsius, H.W. en Thijsse, Jac.P. (1983) Geïllustreerde flora van Nederland, 22ste druk: 478.
Verbeek, P., et al. (2024), Het Akkerboek. Uitgever: KNNV, 3e druk.
Uitspraak (accenten) van de wetenschappelijke naam: Ranúnculus arvénsis.
