Een zeldzame orchidee in onze flora is Aapjesorchis, Orchis simia. De bloemen zijn heel opvallend door de lip die vier slippen heeft die sterk gekruld zijn aan hun einde en daar donker paars gekleurd zijn. Door de helm die gevormd worden door de sepalen en twee petalen die de voortplantingsorganen overdekken, lijkt de bloem sterk op een aapje. De planten zijn slank en hebben langwerpige grondstandige bladeren en een enkel schedevormig blad langs de stengel.
Aapjesorchis, Orchis simia Lam., uit de Orchideeënfamilie of Orchidaceae is een opvallende orchidee door de lip die vier lange omkrullende slippen heeft en een staartje.
Op de tamelijk lange, wat kantige stengel staat een aar die van boven begint met bloeien en dan steeds verder naar beneden bloeit. De aar is aanvankelijk bolvormig. Aan de voet van de stengel boven de knol met wortels die overwintert, staat een aantal langwerpige tot lancetvormige bladeren; het lijkt min of meer een rozet, maar in feite zijn ze grondstandig. Hoger aan de stengel staat een enkel klein schedevormig blad dat de stengel omvat. De bladeren zijn glanzend aan de oppervlakte en hebben duidelijke parallelle nerven.
De bloemkroon is gespoord. De bloem is opvallend door de helm die gevormd wordt door de drie sepalen tezamen met twee petalen. Deze bloembladen hebben afstaande uiteinden. Het derde petaal is de naar beneden gerichte lip; deze is heel opvallend en lijkt een apenlijfje door de vier lange omgekrulde slippen, twee boven aan de lip en twee als verlengde benen onderaan de lip, met een staartje ertussenin. De kleur is meestal licht roze tot licht paars met donkere stippen, maar de planten die wij hebben in beeld gebracht zijn van een lichtere kleur, nogal wit met alleen paarse uiteinden van de vier slippen van de lip. ook bij de meer donkerkleurige exemplaren van Aapjesorchis zijn de uiteinden van de vier gekrulde slippen donkerder paars van kleur.
Het onderstandig vruchtbeginsel groeit uit tot een doosvrucht die stoffijne zaden vrij laat komen aan de lucht.
MM_250604
Het areaal omvat grote delen van Europa, maar niet in het noorden, de Kaukasus, Noord-Afrika en het nabije Middenoosten. In Nederland bereikt het areaal zijn noordwestgrens in Zuid-Limburg en een enkele (gewezen) standplaats in het duingebied. In België zijn grotere vindplaatsen in Wallonië en vlak bij Maastricht aan de oostkant van het Albertkanaal, waar wij ons beeldmateriaal hebben verzameld. Deze populatie valt op door zijn licht gekleurde bloemen.
Nog meer informatie over de ecologie van Aapjesorchis en de relaties met andere organismen en het milieu is te vinden in Weeda, E.J. et al., (2003) Nederlandse oecologische Flora. Wilde planten en hun relaties. Deel 5: 376.
Het determineren op wetenschappelijke basis kan gebeuren met behulp van Meijden, R. van der (2005) Heukels' Flora van Nederland, 23ste druk: 114. Of met de nieuwe 24ste druk van deze flora: Duistermaat, L. (2020) Heukels' Flora van Nederland:
Een andere determinatie is mogelijk met Heijmans, E., Heinsius, H.W. en Thijsse, Jac.P. (1983) Geïllustreerde flora van Nederland, 22ste druk: 354.
Kreutz, C.A.J. (Karel) (2019): Orchideeën van de Benelux, deel 2, 1118-1129.
Uitspraak (accenten) van de wetenschappelijke naam: Orchis símia
