Video Determinatie

Gevlekte scheerling - Conium maculatum

De Gevlekte scheerling bloeit met witte schermen in bermen en langs bosschages. De tot 2 meter hoog wordende planten vallen op door hun stevige stengels met rood-bruine vlekken en meervoudig geveerde bladeren met bladschedes. Ze staan op rijke en vochtige grond. De planten zijn zeer giftig.

Klik op een foto voor kenmerk met uitleg:
Verspreidingskaart
Ecologische parameters

De meeste planten uit de Schermbloemenfamilie die we in Nederland en België vinden in de vegetatie hebben witte bloemen. Tot deze grote groep van planten hoort de Gevlekte scheerling, Conium maculatum L.. De plant is het meest bekend doordat de filosoof Socrates destijds om het leven gebracht is doordat hij gedwongen werd een beker sap te drinken afkomstig van de Gevlekte scheerling.

De stengel van Gevlekte scheerling staat rechtop, is wat berijpt en kaal. Onderaan is deze bezet met bruinrode vlekken. Naar deze vlekken is de plant genoemd. Verwar de plant niet met Dolle kervel, die heeft ook onderaan een roodbruine stengel en naar boven toe wordt de stengel steeds groener, maar in het overgangsgebied staan veel rode vlekken. De onderste bladeren zijn meervoudig tot wel 4-voudig geveerd maar de deelblaadjes van de derde orde zijn minder fijn ingesneden dan bijvoorbeeld de bladeren van Fluitenkruid. De deelblaadjes bij Gevlekte scheerling zijn meer gezaagd dan helemaal ingesneden. De bladeren zijn enigszins glanzend en hebben ronde en holle bladstelen. De schedes van de bladeren boven in de plant zijn niet stengelomvattend.
De bloeiwijzen bestaan uit samengestelde schermen. Meestal is het aantal schermpjes in zo'n groot scherm ongeveer 15. De schermen zijn iets meer bol dan die van het Fluitenkruid en lijken ook wat minder gevuld. Onder het scherm staan zo'n 5-6 ongedeelde omwindselbladeren; bij Fluitenkruid vind je er geen of hooguit 1. De schermpjes hebben naar één zijde uitstaande en teruggeslagen omwindselblaadjes, die aan de voet vergroeid zijn. Dat aantal kan variëren van 3 tot 4. De bloemen zijn wit van kleur en regelmatig vijftallig; ze hebben onderstandige vruchtbeginsels.
De vruchtbeginsels zijn kaal. Na bevruchting groeien de onderstandige vruchtbeginsels uit tot elliptische splitvruchten, ze zijn iets langer dan breed. Bij het rijpen tot een grootte van om en nabij de 3 mm ontwikkelen zich erg duidelijke ribben, waardoor een splitvrucht, die bestaat uit twee deelvruchten, bij doorsnijden wel vierkantig lijkt.
Gevlekte scheerling staat in het algemeen op wat vochtige, voedselrijke en omgewerkte grond en bijvoorbeeld opvallend veel in de middenberm en taluds van een aantal autowegen in het zuid-oosten van het land.
MM_160609 

Hoofdgroep:
Plantenfamilie:
Plantengeslacht:
Conium - Conium
Plantvorm:
kruid
Plantgrootte:
0.30 - 2.25 meter
Bloeiperiode:
Bloemkleur:
wit
Bloeiwijze:
samengesteld scherm
Bloemvormen:
tweezijdig symmetrisch, vijftallig, regelmatig
Bloemtype:
tweeslachtig
Bloembladen:
5 kelkbladen, 5 kroonbladen
Meeldraden:
5 meeldraden
Vruchtbeginsel:
onderstandig
Stijlen:
2
Stempels:
2
Vrucht:
splitvrucht
Zaden:
-
Stengels:
hol, rechtopstaand, glad
Schors:
-
Bladstand:
verspreid
Bladvorm:
meervoudig geveerd
Bladrand:
fijn gezaagd
Ondergronds deel:
penvormige hoofdwortel met bijwortels
Plantengemeenschap:

De Gevlekte scheerling tref je aan langs dijken en in ruigten, maar heel opvallend is zijn verspreiding in bermen langs wegen met de bolronde witte bloeiwijzen. Soms zie langs een autoweg als de A2 de middenberm helemaal vol staan met de hoge bloeiende planten van deze soort, die tot laat in de herfst als staken tussen de vangrails kunnen staan. De bodem moet vochtig en redelijk voedselrijk zijn en regelmatig omgewerkt worden. Voorwaarden waaraan middenbermen van autowegen voldoen.

Het areaal of verspreidingsgebied is Europa, maar niet in de meest noordelijke delen, het westen van Azië en grote delen van noordwest, oost en zuid Afrika. De plant volgt de menselijke cultuur en als zodanig zijn er bij opgravingen in Spijkenisse zaden gevonden die meer dan 4000 jaar oud zijn. In Limburg en op plaatsen in de duinen die als waterwingebied fungeren komt de plant veel voor; elders is de verspreiding beperkt.

De plantensoort 'Gevlekte scheerling' komt voor in de volgende plantenassociaties:

Het meest bekend, al uit de Griekse oudheid, is de Gevlekte scheerling als de plant waarvan het sap gebruikt is om de gifbeker voor de filosoof Socrates te bereiden. Deze was veroordeeld door de Atheners omdat hij het bestaan van de goden ontkende en omdat zijn typische eigen wijze om te discussiëren kwaad bloed zette. Hem werd de mogelijkheid geboden om in ballingschap te gaan, maar omdat hij dat weigerde werd hij gedwongen om de gifbeker leeg te drinken met de dood als gevolg. Hou er dus rekening mee dat de plant dodelijk giftig is.

De geur van de plant is ook uitzonderlijk en roept associaties op met de geur van muizen.

Uitgebreidere informatie over de ecologie van de Gevlekte scheerling en de relaties van deze soort met andere organismen en het milieu kunnen gevonden worden in Weeda, E.J. et al., (1987) Nederlandse oecologische Flora. Wilde planten en hun relaties. Deel 2: 268-269.

Het determineren op wetenschappelijke basis kan gebeuren met behulp van Meijden, R. van der (2005) Heukels' Flora van Nederland, 23ste druk: 562. Of met de nieuwe 24ste druk van deze flora: Duistermaat, L. (2020) Heukels' Flora van Nederland: 767.
Een andere determinatie is mogelijk met Heijmans, E., Heinsius, H.W. en Thijsse, Jac.P. (1983) Geïllustreerde flora van Nederland, 22ste druk: 651-652.
Uitspraak (accenten) van de wetenschappelijke naam: Coníum maculátum.
In het Duitse taalgebied: Gefleckter Schierling, Doldengewächse.