Zwart tandzaad, of Bidens frondosa, herken je aan de tegenoverstaande, soms zelfs kruiswijs geplaatste bladeren. Deze bestaan uit drie, soms vijf, deelblaadjes die ieder een eigen steel hebben. Langs de bladsteel van het samengestelde blad staat geen weefsel in de vorm van vleugels. Aan het eind van de vaak donkerkleurige stengel en de vertakkingen staan hoofdjes met een opvallend omwindsel. De buitenste ring van omwindselbladen staan af en zijn tamelijk groot. De kleur van de buisbloemen is geel. De vruchten zijn zwart en hebben twee naalden met weerhaakjes in plaats van pappus haren.
Op natte bodems, meestal langs waterkanten maar ook wel op muren langs grachten en andere wateren kun je Tandzaden vinden, zoals Zwart tandzaad, Bidens frondosa L., uit de Composietenfamilie.
Planten van Zwart tandzaad hebben rechtopstaande stengels en aan de stengels staan de bladeren tegenover elkaar. De stengels kleuren vaak glanzend donker rood tot paars. De bladeren zijn diep ingesneden waardoor ze drie soms tot vijf deelblaadjes hebben, waarbij de deelblaadjes gesteeld zijn. De rand van de deelblaadjes is gezaagd. De bladeren zijn derhalve oneven veerdelig samengesteld. Dat onderscheidt Zwart tandzaad van de andere soorten uit dit geslacht die in de Benelux voorkomen. Bovendien hebben de bladeren een bladsteel zonder vleugels. Samengestelde bladeren met wel bladweefsel langs de steel vinden we juist bij een aantal andere soorten uit het geslacht Tandzaad. Aan de samengestelde bladeren zonder vleugels kun je de soort dus al goed herkennen. Ook ten opzichte van een soort als Knikkend tandzaad zijn de bladeren al een goed kenmerk. Knikkend tandzaad heeft gevleugende smalle bladeren die zittend zijn en enigszins pijlvormig.
Bovenin de plant vertakt de stengel en zowel de hoofdstengel als deze ook tegenover elkaar staande vertakkingen eindigen in hoofdjes. De alleenstaande hoofdjes bevatten bij Zwart tandzaad vrijwel alleen geel kleurige buisbloemen. Het omwindsel van de hoofdjes bij de Tandzaden is behoorlijk opmerkelijk. Naast een binnenste ring van groene omwindselbladen is er een buitenring van afstaande tamelijk lange en smalle omwindselbladen. Meestal bedraagt het aantal van deze afstaande omwindselbladen 5 tot 8. Deze opmerkelijke buitenste omwindselblaadjes die voor Tandzaden zo kenmerkend zijn worden goed in beeld gebracht in de video.
Als de bloemen bevrucht zijn, meestal gebeurt dit door zelfbestuiving, groeien de onderstandige vruchtbeginsels uit tot nootjes. Deze vruchten zijn knobbelig en bezet met stekelhaartjes die naar boven wijzen. Op de nootjes staan twee stekels of naalden met naar beneden gericht weerhaakjes. Deze vervangen het pappus dat we bij een aantal andere soorten uit de Composietenfamilie kennen. Met deze naalden en vooral de daaraan zittende weerhaakjes blijven de uiteindelijk zwart gekleurde nootjes gemakkelijk aan de vacht van dieren hangen, of aan kleren van mensen. Op die manier wordt het zaad verspreid.
MM_160607
Zwart tandzaad is een soort die afkomstig is uit Amerika. Voor het eerst is ze vanaf de 18e eeuw bekend van Zuid-Europese landen, maar vanaf de 19e eeuw is de opmars begonnen in Duitsland en ook bij ons. De soort is hier ingeburgerd sedert 1926. Het is derhalve een soort die je kunt beschouwen als een zogenaamde neofyt. Het oorspronkelijk areaal van de soort is Amerika en in onze streken vind je de soort vooral langs onze rivieren en kanalen, maar ook wel aan de rand van plassen en op muren en kades langs grachten of rivieren. Omdat ze nogal lijkt op Veerdelig tandzaad is de echte herkenning van Zwart tandzaad misschien wat vertraagd tot stand gekomen, maar dat hoeft nu geen probleem meer te zijn.
De benaming tandzaad moet je correleren aan de getande naalden of stekels die op de vruchten zitten, waardoor deze met hun zaad verspreid kunnen worden doordat ze gemakkelijk blijven hangen in de vacht van dieren of kleren van mensen.
Het is een pioniersoort die soms manshoog kan worden op natte bodems langs waterkanten. Ze kan ook redelijk goed tegen schommelingen in de waterstand.
Als u geïnteresseerd bent in meer uitgebreide gegevens over de ecologie van Zwart tandzaad, de relaties met andere organismen en het milieu, dan vindt u dat in Weeda, E.J. et al., (1991) Nederlandse oecologische Flora. Wilde planten en hun relaties. Deel 4: 56-57.
