Video Determinatie

Zoete kers - Prunus avium

De stamvader van onze fruitboom de kers is Zoete kers, Prunus avium. Deze bomen die we in onze loofbossen kunnen vinden vallen vanaf medio april en begin mei op door de mooie witte bloesem. De bloemen hebben vijf kroon- en kelkbladen, veel meeldraden en een vruchtbeginsel met stijl en stempel dat in de bloembodem is ingezakt. De vruchten die in de zomer en nazomer en soms nog in de herfst te zien zijn, hebben de duidelijke vorm van kleine kersen en zijn rood tot paarsachtig zwart.

Klik op een foto voor kenmerk met uitleg:
Verspreidingskaart
Ecologische parameters

De stamvader van onze kersenbomen is Zoete kers, Prunus avium (L.) L., uit de Rozenfamilie. Oorspronkelijk is dit een soort uit onze loofbossen, maar wordt ook veel aangeplant en veredeld voor de fruitteelt, hoewel de boom als een "moeilijke" wordt omschreven door telers.

De bloei van de Zoete kers is kort maar krachtig: de duur is beperkt, per exemplaar hooguit één tot twee weken en wordt geïndiceerd door de eerste langer durende warme lentedagen. De bloeitijd is vanaf midden april tot de eerste helft van mei. De bomen vallen dan in de bosranden en bossen waar ze staan meteen op.

De bloemen zijn tamelijk groot en staan in groepjes van twee tot drie met meer groepen bij elkaar aan de toppen van de twijgen bijeen. De ovale kroonbladen zijn spierwit. De kelkbladen zijn teruggeslagen en bedekken het naar beneden in de holle bloembodem ingezakte bovenstandig vruchtbeginsel. Kroon- en kelkbladen staan op de rand van dit vruchtbeginsel ingeplant en er is een groot aantal meeldraden. Door deze opbouw lijkt het vruchtbeginsel halfonderstandig. Het vruchtbeginsel heeft een stijl met stempel. Na bevruchting groeit het vruchtbeginsel uit tot een steenvrucht met een vlezig en zuur smakend vruchtvlees met een echt kersenaroma erom heen. De kers hangt dan aan een lange steel en kleurt van geel naar rood tot soms zwartachtig. De cultuurgewassen hebben een dikker vruchtvlees en zijn gekweekt op een zoete smaak.

De bladeren komen tegelijkertijd met de bloemen uit de knoppen te voorschijn. Ze zijn aanvankelijk lichtgroen en teer, met aan de onderkant een verspreide beharing. Op de lange steel zitten twee klieren vlak onder de aanhechting van de veernervige bladeren. Ze kunnen meer dan een decimeter groot worden, hebben een gezaagde rand en lopen uit in een spitse punt. De vorm is langwerpig en de grootste breedte vind je boven het midden. De kleur is dan veel donkerder groen en de bladeren zijn dan niet meer doorzichtig.

Uit de in cultuur gebrachte varianten is vaak weer verwildering opgetreden en thans is het vrijwel onmogelijk om de 'echte' wilde exemplaren te onderscheiden van deze verwilderde.

MM_130505

Hoofdgroep:
Plantenfamilie:
Plantengeslacht:
Prunus - Prunus
Plantvorm:
boom
Plantgrootte:
1.00 - 20.00 meter
Bloeiperiode:
Bloemkleur:
wit
Bloeiwijze:
tuil
Bloemvormen:
vijftallig, regelmatig
Bloemtype:
tweeslachtig
Bloembladen:
5 kelkbladen, 5 kroonbladen
Meeldraden:
20 of meer
Vruchtbeginsel:
bovenstandig
Stijlen:
1
Stempels:
1
Vrucht:
steenvrucht
Zaden:
-
Stengel:
rechtopstaand
Schors:
horizontale lenticellen, grijs
Bladstand:
verspreid
Bladvorm:
langwerpig
Bladrand:
gezaagd
Ondergronds deel:
hoofd- en bijwortels
Plantengemeenschappen:

Het areaal van Zoete kers omvat Europa met uitzondering van het hoge noorden, Klein-Azië en Noord-Afrika. Naast het voorkomen in onze bossen en in hakhout, is de Zoete kers veel aangeplant en worden varianten vooral ook in de fruitteelt veel aangeplant. Van nature houdt Zoete kers van tamelijk veel licht en staat dan ook vaak aan de rand van onze rijkere loofbossen. Ook op open plekken in het bos wil de soort die op humeuze, losse en redelijk vocht vasthoudende rijkere bodem goed gedijen. Schaminée, J. et al. (2010) Veldgids Plantengemeenschappen van Nederland beschrijft de Zoete kers als ken- of begeleidende soort van de

37Ac5 Associatie van Hazelaar en Purperorchis

43 Klasse der Eiken- en Beukenbossen op voedselrijke grond

43Ab1 Eiken-Haagbeukenbos

De plantensoort 'Zoete kers' komt voor in de volgende plantenassociaties:

Kriek

De Zoete kers wordt in de zuidelijke Nederlanden ook wel Boskriek genoemd. De stam van de boom is erg recht van structuur en het hout van goede kwaliteit. Kersenhout wordt dan ook vaak gebruikt om meubels van te maken. Kersenfineer wordt veel aangewend in de bekleding van kasten, houten wanden en lambrizeringen en dergelijke. Staat de Zoete kers onder minder gunstige omstandigheden, dan kan de normaal glad blijvende stam een soort hars, kersengom, gaan afgeven.
Zure kers
Naast de Zoete kers kennen we de Zure kers. Deze struik of kleine boom is nauw verwant aan de Zoete kers, maar komt minder voor in onze flora. De struik of kleine boom wordt vooral in tuinen geplant voor de veel zuurder smakende kersen, die gebruikt worden voor jam en gebak en ook wel in Kirsch. De Zure kers is ook bekend onder de naam Morel.
De stam van de Zoete kers valt op door de horizontale lenticellen, zoals die in de video in beeld gebracht worden. De op zich gladde oppervlakte van de bast splijt over een zekere lengte open waardoor via deze lenticellen lucht in de stam kan komen. Aan deze lenticellen is de Zoete kers ook in de winter gemakkelijk te herkennen. Ook andere boom- en struiksoorten uit de Rozenfamilie of Rosaceae vertonen deze karakteristieke lenticellen.
Vruchtbeginsel onderstandig of bovenstandig?
Wanneer je de bloem van Zoete kers (uit de Rozenfamilie) voor het eerst ziet, lijkt onder de kroon- en kelkbladen een knobbel zichtbaar. De eerste reactie is dan: 'Oh, een onderstandig vruchtbeginsel'. In feite hebben we bij deze plantensoort te maken met een bovenstandig vruchtbeginsel, dat mét de bloembodem is ingezakt. Daardoor ontstaat er gemakkelijk discussie omtrent de vraag of je hier te doen hebt met een bovenstandig of (half)onderstandig vruchtbeginsel. Mogelijk hangt deze onduidelijkheid samen met het feit dat, evolutionair gezien, binnen de Rozenfamilie de soortvorming nog steeds gaande is. Dit is goed zichtbaar bij de geslachten Braam (Rubus) en Roos (Rosa). Men kan zich de vraag stellen of dit wellicht ook bij het geslacht Prunus tot onduidelijkheid leidt.

Uitgebreidere informatie over de ecologie van Zoete kers en de relaties van deze soort met andere organismen en het milieu kunnen gevonden worden in Weeda, E.J. et al., (1987) Nederlandse oecologische Flora. Wilde planten en hun relaties.Deel 2: 102-103.

Het determineren op wetenschappelijke basis kan gebeuren met behulp van Meijden, R. van der (2005) Heukels' Flora van Nederland, 23ste druk: 395-396. Of met de nieuwe 24ste druk van deze flora: Duistermaat, L. (2020) Heukels' Flora van Nederland: 395-396.

Een andere gemakkelijke determinatie is mogelijk met Heijmans, E., Heinsius, H.W. en Thijsse, Jac.P. (1983) Geïllustreerde flora van Nederland, 22ste druk: 740.

Uitspraak van de wetenschappelijke naam: Prúnus ávium