Op oude stads- en kademuren die lang geleden opgemetseld zijn met zachte kalkhoudende specie tref je het geel bloeiende Stengelomvattend havikskruid, Hieracium sectie Amplexicaulis, aan. Omdat dit soort muren vaak al uit de Middeleeuwen stamt vind je deze zeldzame soort bijvoorbeeld op stadsmuren van oude steden als Haarlem, Kampen, Middelburg, Maastricht en Tongeren. In Valkenburg vind je de soort ook op de muren die de Geul door het stadje begeleiden.
In de zeldzame Muurbloem-associatie tref je naast de naamgevende soort ook het Stengelomvattend havikskruid, Hieracium sectie Amplexicaulis, aan. Deze overblijvende soort hoort tot de Composietenfamilie of Asteraceae. Omdat de soort en ook de vegetatie waar ze in staat zo zeldzaam is, staat de plantensoort op de Nederlandse Rode Lijst van planten als zeer zeldzaam en gevoelig.
De plant heeft geen uitlopers, wordt 20-60 cm hoog en heeft, zoals de Nederlandse naam al aangeeft, naast de wortelbladeren stengelbladeren met een stengelomvattende hartvormige voet. De tijdens de bloei groene wortelbladeren hebben een breedgevleugelde steel en zitten in een bladrozet. Op de stengels en bladeren zitten veel klierharen.
Stengelomvattend havikskruid bloeit in juni en juli met gele bloemen. De bloeiwijze is een hoofdje. Omdat de stengel nogal vertakt is zitten er in de bloeiwijze veel hoofdjes. Op de hoofdjes staan alleen lintbloemen. Het onderstandig vruchtbeginsel heeft pappusharen die in twee rijen staan. Het groeit uit tot een nootje met aan de top een onduidelijke, ongetande ring.
Stengelomvattend havikskruid komt voor op droge, stenige plaatsen, zoals met zachte kalkspecie opgetrokken oude vaak verweerde muren en walkanten in steden als Utrecht, Maastricht, Tongeren en in Valkenburg langs het riviertje de Geul. Restauratiewerkzaamheden aan de groeiplaatsen van deze soort vormen een bedreiging en dienen met uiterste zorgvuldigheid en gebruik van de juiste materialen plaats te vinden.
MM_120317, aangevuld 200331
Stengelomvattend havikskruid heeft een oorspronkelijk areaal dat bestaat uit rotsen in Zuid-Europa en Marokko. Het is later door de mens ingevoerd in noordelijker streken, zoals België en Nederland. Het doel was om oude muren, als ruïnes, te verfraaien. De soort bleek toen zichzelf in stand te kunnen houden op zonnige standplaatsen op oude muren en ze maakt nu deel uit van de in Schaminée, J. et al. (2010) Veldgids Plantengemeenschappen van Nederland beschreven zeer zeldzame
21Aa2 Muurbloem-associatie
Van soort naar sectie
Doorbloeier of vroegbloeier?
Als u geïnteresseerd bent in meer uitgebreide gegevens over de ecologie van Stengelomvattend havikskruid, de relaties met andere organismen en het milieu, dan vindt u dat in Weeda, E.J. et al., (1991) Nederlandse oecologische Flora. Wilde planten en hun relaties. Deel 4: 209.
Het determineren op wetenschappelijke basis kan gebeuren met behulp van Meijden, R. van der (2005) Heukels' Flora van Nederland, 23ste druk: 634. Of met de nieuwe 24ste druk van deze flora: Duistermaat, H(Leni). (2020) Heukels' Flora van Nederland: 692, waarin de soort tot een sectie verheven is.
Een andere determinatie is mogelijk met Heijmans, E., Heinsius, H.W. en Thijsse, Jac.P. (1983) Geïllustreerde flora van Nederland, 22ste druk: 1119.
Uitspraak van de wetenschappelijke naam: Hierácium sectie Amplexicáulis
