Video Determinatie

Muurbloem - Erysimum cheiri

Op oude stadsmuren, kerken en ruïnes tref je een heel eigen plantengemeenschap aan met daarin de opvallende Muurbloem, Erysimum cheiri. De planten uit de Kruisbloemenfamilie hebben grote gele tot oranjegele bloemen; na de bloei blijven de hauwen waarin de zaden goed herkenbaar zijn nog een tijd aan de planten zitten. De onderste delen van de kruidachtige planten verhouten enigszins en kunnen goed overwinteren. De wortels zoeken zich een weg in de specie tussen de stenen van de muren waar ze op groeien, zoals op de Middeleeuwse stadsmuur, die in de video te zien is.

Klik op een foto voor kenmerk met uitleg:
Verspreidingskaart
Ecologische parameters

De Muurbloem, Erysimum cheiri (L.) Crantz, is een meerjarige en dus overblijvende plantensoort uit de Kruisbloemenfamilie of Brassicaceae.

Deze middelhoge plant bloeit in de lente en de voorzomer en komt voor op oude muren van kerken, ruïnes, stadswallen en forten. Het zijn altijd muren die met een zachte kalkspecie zijn gemetseld.

De plant wordt 20-90 cm hoog. Ze krijgt pas in het tweede jaar bloemen en bloeit van april, soms bij een zachte winter al in de tweede helft van maart, tot juni met geurende bloemen. De kroonbladen van wilde planten zijn egaal geel tot oranjegeel; die van de cultivars zijn donkergeel, oranje of roodbruin. De kroonbladen zijn zijdeachtig behaard en de grootste van alle in het wild voorkomende soorten uit de Kruisbloemenfamilie: 1,5-2,5 cm lang. De stijl heeft aan de top twee naar buiten gebogen, 2 mm lange stempellobben.

De afgeplatte, vierkantige hauwen zijn smal lijnvormig en 2,5-7,5 cm lang. De zaden van de Muurbloem zijn gevleugeld, die van cultivars zijn ongevleugeld.

Muurbloem en trouwens de hele Muurbloem-associatie gaat verloren als de standplaatsen worden gerestaureerd met moderne middelen. Er dient daarom grote deskundigheid en voorzichtigheid betracht worden bij onderhoud of restauratie van de groeiplaatsen van deze unieke en zeldzame rode lijst soort. Dit is zelfs wettelijk vastgelegd.

MM_120304

Hoofdgroep:
Plantenfamilie:
Plantengeslacht:
Steenraket - Erysimum
Plantvorm:
kruid
Plantgrootte:
0.20 - 0.90 meter
Bloeiperiode:
Bloemkleuren:
geel, oranje
Bloeiwijze:
-
Bloemvormen:
viertallig, regelmatig
Bloemtype:
tweeslachtig
Bloembladen:
4 kelkbladen, 4 kroonbladen
Meeldraden:
6 meeldraden
Vruchtbeginsel:
bovenstandig
Stijlen:
1
Stempels:
2
Vrucht:
hauw
Zaden:
-
Stengel:
rechtopstaand
Schors:
-
Bladstand:
verspreid
Bladvorm:
lancetvormig
Bladrand:
gaaf
Ondergronds deel:
hoofd- en bijwortels
Plantengemeenschappen:

Muurbloem is afkomstig uit het oostelijke deel van het Middellandse Zeegebied. Ze komt in Nederland van nature voor op oude muren van kerken, ruïnes, stadswallen en forten. Het zijn altijd muren die met een zachte kalkspecie zijn gemetseld. De meest noordelijke plek in Europa waar deze plant in het wild voorkomt is op de oude Stadsmuur van de Hanzestad Kampen, in Noordwest-Overijssel. Ook in België is ze vrij zeldzaam en te vinden in het Maasdal op oude muren en bijvoorbeeld in Tongeren. Het is, zoals beschreven in Schaminée, J. et al. (2010) Veldgids Plantengemeenschappen van Nederland, de naamgever van de

21Aa2 Muurbloem-associatie

De plantensoort 'Muurbloem' komt voor in de volgende plantenassociaties:

Muurbloem komt niet alleen in het wild voor, maar wordt ook veel gebruikt als sierplant. Zo werd de plant in de Romeinse tijd ook al gebruikt om bij plechtigheden godenaltaren op te sieren. De als sierplant gekweekte Muurbloemen kunnen een wat afwijkende donker gele tot oranje en naar het bruin neigende kleur hebben. De zaden van deze gekweekte gewassen zijn ongevleugeld.

Muurbloem was een door de flora en faunawet wettelijk beschermde plant tot 2017 en is vanaf 2017 beschermd door de wet natuurbescherming.

Uitgebreidere informatie over de ecologie van de Muurbloem en de relaties van deze soort met andere organismen en het milieu kunnen gevonden worden in Weeda, E.J. et al., (1987) Nederlandse oecologische Flora. Wilde planten en hun relaties. Deel 2: 17. 

Het determineren op wetenschappelijke basis kan gebeuren met behulp van Meijden, R. van der (2005) Heukels' Flora van Nederland, 23ste druk: 417. Of met de nieuwe 24ste druk van deze flora: Duistermaat, L. (2020) Heukels' Flora van Nederland: 489.
Een andere determinatie is mogelijk met Heijmans, E., Heinsius, H.W. en Thijsse, Jac.P. (1983) Geïllustreerde flora van Nederland, 22ste druk: 504 en 543. In deze flora wordt de oude wetenschappelijke naam Cheiranthus cheiri nog gebruikt.
Uitspraak (accenten) van de wetenschappelijke naam: Erýsimum chéiri.
In het Duitse taalgebied heet de soort Goldlack; Rothmaler, W. (1981) Exkursionsflora für die Gebiete der DDR und der BRD. Band 2 Gefässpflanzen, 10e druk: 194.
Schaminée, J., Sýkora, K., Smits, N. en Horsthuis, M., 2010, Veldgids Plantengemeenschappen van Nederland, KNNV Uitgeverij Veldgids nr 25, pp. 260: 21Aa1 Muurbloem-associatie.