Mannetjesereprijs - Veronica officinalis

Een Ereprijs die opvalt door zijn lichtblauwe bloemen die in een tros geplaatst zijn, is de Mannetjesereprijs, Veronica officinalis. Je vindt de soort in laag blijvende graslanden op wat armere droge grond. De planten hebben kruipende stengels die op de knopen wortelen en aan de uiteinden stijgen de stengels op. In de oksels van de bladeren staan de trossen met bloemen. De planten zijn behaard.

Klik op een foto voor kenmerk met uitleg:
Verspreidingskaart
Ecologische parameters

Een in lagere graslanden voorkomende soort uit het geslacht Ereprijs is de Mannetjesereprijs, Veronica officinalis L., uit de Weegbreefamilie of Plantaginaceae.

De zacht behaarde planten liggen in het grasland en en op de knopen van de stengels kunnen ze opnieuw wortelen. Dit soort stengels noemen we kruipende stengels in tegenstelling tot liggende de stengels; die wortelen namelijk niet op de knopen en dan kun je de stengels gemakkelijk met je hand omhoog tillen zonder dat de plant breekt. Door die kruipende stengels vormt Mannetjesereprijs matten in de begroeiing. Aan het einde buigen de stengels omhoog en dan kunnen de planten tot wel veertig tot vijftig cm hoog reiken. Aan deze zogenaamde opstijgende stengels ontwikkelen zich in de oksels van de bladeren de trosvormige bloeiwijzen.

De bladeren staan tegenover elkaar aan de stengels. Ze zijn elliptisch tot omgekeerd eirond van vorm en de rand is gekarteld tot gezaagd. 

In de bladoksels vooral aan de top van de opstijgende stengels komen opgerichte bloemstengels met vrij dichte bloemtrossen. De viertallige bloemen hebben lichtblauwe kroonbladen met donkerder aderen. Soms kan de kleur wat donkerder blauw zijn of juist wat lichter en dan wat meer roze tot wit kleuren. Onder elke bloem staat een lijnvormig schutblaadje. De bloemen zijn tweezijdig symmetrisch doordat het bovenste bloemblad groter is dan het naar beneden wijzende kroonblad.

Na bestuiving en bevruchting ontwikkelt zich een afgeplatte eironde of enigszins hartvormige doosvrucht, die relatief ver boven de kelk uitsteekt.
MM_191023

Hoofdgroep:
Plantenfamilie:
Plantengeslacht:
Ereprijs - Veronica
Plantvorm:
kruid
Plantgrootte:
0.10 - 0.45 meter
Bloeiperiode:
Bloemkleur:
lichtblauw
Bloeiwijze:
tros
Bloemvormen:
tweezijdig symmetrisch, trompetvormig
Bloemtype:
tweeslachtig
Bloembladen:
4 kelkbladen, 4 kroonbladen
Meeldraden:
2 in bundels
Vruchtbeginsel:
bovenstandig
Stijlen:
1
Stempels:
1
Vrucht:
doosvrucht
Zaden:
-
Stengels:
rechtopstaand, behaard, kruipend
Schors:
-
Bladstand:
tegenoverstaand
Bladvormen:
elliptisch, omgekeerd eirond
Bladranden:
gezaagd, gekarteld, behaard
Ondergronds deel:
hoofd- en bijwortels
Plantengemeenschappen:

Het areaal van Mannetjesereprijs omvat heel Europa; in Nederland en België is Mannetjesereprijs te vinden in droge graslanden van de duinen en hogere delen. Hij staat ook wel  langs licht bosschages, in grazige heides en op in bossen ontstane kapvlakten of open plekken.

De plantensoort 'Mannetjesereprijs' komt voor in de volgende plantenassociaties:

De naam Veronica is waarschijnlijk afgeleid van de Heilige Veronica die tijdens de kruisweg naar Golgota het gelaat van Christus met een doek afveegde. Volgens de overlevering werd bij het afvegen zijn gelaat op miraculeuze wijze op de doek ingeprent. Haar naam is een samenstelling van vera en icon hetgeen 'waar beeld' betekent. De ereprijsbloem heeft iets van een gelaat. Vandaar misschien ook dat Mannetje. Een andere oorsprong van Mannetje kan berusten op de tegenstelling Mannetje/Vrouwtje die meer in benamingen voorkomt. Tijmereprijs was dan Ereprijswijfke. Dat de planten Ereprijs worden genoemd is een beloning voor het feit dat men een heilzame reinigende werking van de plant als kruid ondervond. Vroeger was de benaming Ereprijsmanneke of Werkzame Ereprijs in zwang waarmee aan het medicinaalgebruik in de apotheek ( officinalis ) herinnerd werd (met dank aan Jan van Twisk).

Voor meer uitgebreide informatie over de relaties met andere organismen, het milieu en de ecologie van Mannetjesereprijs verwijzen wij naar Weeda, E.J. et al., (1988) Nederlandse oecologische Flora. Wilde planten en hun relaties. Deel 3: 214

Het determineren op wetenschappelijke basis kan gebeuren met behulp van Meijden, R. van der (2005) Heukels' Flora van Nederland, 23ste druk: 541. Of met de nieuwe 24ste druk van deze flora: Duistermaat, L. (2020) Heukels' Flora van Nederland: 659.

Een andere gemakkelijke determinatie is mogelijk met Heijmans, E., Heinsius, H.W. en Thijsse, Jac.P. (1983) Geïllustreerde flora van Nederland, 22ste druk: 874.

Uitspraak (accenten) van de wetenschappelijke naam: Verónica officinális.

In het Duitse taalgebied wordt de Mannetjesereprijs Echter Ehrenpreis genoemd; Rothmaler, W. (1981) Exkursionsflora für die Gebiete der DDR und der BRD. Band 2 Gefässpflanzen, 10e druk: 374.